Yüksek Rakım ve Basınç Değişimlerinde Kablo Koruma – EMT BORU Sistemleri Açısından

1. Giriş: Yüksek Rakımda Neden EMT Boru Tercih Edilir?

EMT boru (Electrical Metallic Tubing), galvaniz kaplaması ve hafif çelik yapısı sayesinde elektrik kabloları için güvenli bir mekanik koruma sağlar.
Normal ortamda EMT boru zaten dayanıklı bir üründür; fakat yüksek rakım devreye girdiğinde:

• hava basıncı düşer,

• sıcaklık farkı artar,

• rüzgâr hızlanır,

• UV ışınımı iki kat yoğunlaşır,

• metal yüzeyde termal genleşme büyür,

• yoğuşma riski yükselir.

Bu yüzden “standart EMT” ile “yüksek rakım EMT uygulaması” aynı şey değildir.

Dağ otelleri, radar istasyonları, teleferik yapıları, rüzgâr türbinleri, güneş enerji santralleri gibi zorlu rakım bölgeleri için ekstra koruma gerekir.

2. Yüksek Rakım EMT Boru Üzerindeki Temel Etkiler

Aşağıda yüksek rakımda EMT boruların maruz kaldığı 10 temel mühendislik etkisini bulacaksın:

1) UV ışınımı → galvaniz tabakada yaşlanma

UV ışınımı arttıkça galvaniz tabaka yavaş yavaş matlaşır ve koruyucu yüzey zayıflamaya başlar.

2) Düşük hava basıncı → boru içindeki yoğuşma davranışı değişir

Bu, iç yüzeyde su damlacığı oluşmasına neden olur.

3) Sıcaklık farkları → metalin genleşme-büzülme döngüsü büyür

Günlük 40°C fark metal boruda ciddi yorulma oluşturabilir.

4) Rüzgâr yükü → boru bağlantı noktalarını zorlar

Özellikle çatılarda veya açık saha taşıyıcılarda ciddi titreşim oluşur.

5) Donma – çözülme etkisi → iç kablo izolasyonunu yorabilir

Boru içindeki nem donduğunda kabloya basınç uygular.

6) Kimyasal maruziyet (kar asidi, ozon, UV) → galvaniz tabakayı aşındırır

Yüksek rakım havası daha agresiftir.

7) Yoğun kar yükü → boru hatlarında bükülme riski

Zayıf bağlantı noktaları kırılabilir.

8) Topraklama sürekliliği risk altında

Metal bağlantılar soğukta gevşeyebilir.

9) Vandalizm ve hayvan etkisi artar

Dağ keçileri, kuşlar, martılar kabloyu veya boruyu fiziksel olarak etkileyebilir.

10) Kablo sürtünmesi artar

Borunun iç yüzeyi soğukta daha pürüzlü hale gelir.

3. EMT Borular Hangi Malzemelerde Yüksek Rakımda Daha Başarılı?

EMT borular çoğunlukla:

• galvanizli çelik

• sıcak daldırma galvaniz

• ekstra koruyucu polimer kaplama

• paslanmaz çelik alternatifleri

olarak üretilir.

Yüksek rakım için en dayanıklı kombinasyon:

✔ Sıcak daldırma galvanizli EMT boru + PVC dış kaplama

Boru hem UV’ye hem de kimyasal hava koşullarına karşı daha uzun süre dayanır.

4. EMT Boruların Rakım Performansını Etkileyen 4 Ana Mühendislik Kriteri

1) Galvaniz Kaplama Kalınlığı

Standart bir EMT boru 15–25 mikron galvaniz kaplamaya sahiptir.
Yüksek rakım için 40 mikron ve üzeri önerilir.

2) Bağlantı Elemanlarının Metal Olması

Plastik rakorlar doğrudan UV ve soğukta kırılır.
METAL rakor kullanılmalıdır.

3) Boru İç Yüzey Sürtünmesi

Yüksek rakımda kablonun dış kılıfı sertleşir.
İç yüzey pürüzlüyse kablo aşınır.

Bu nedenle iç yüzeyi “kaydırılmış” EMT borular tercih edilir.

4) Termal Genleşme Payı

Çelik, her 10°C sıcaklık artışında 0,12 mm/m genleşir.

40°C farkta:
0,48 mm/m genleşme oluşur.

Bu, 100 metrelik bir hat için 5 cm’lik uzama anlamına gelir.

Bağlantı noktalarının bu genleşmeye izin vermesi gerekir.

5. Yüksek Rakımda EMT Boru Kullanılan Endüstriyel Alanlar

✔ Solar saha enerji hatları
✔ Rüzgâr türbini iç kablolamaları
✔ Teleferik istasyonları
✔ Radar üsleri
✔ Dağ otelleri
✔ Hava gözlem istasyonları
✔ Yüksek rakım maden tesisleri
✔ Askeri gözetleme kuleleri
✔ Trafik ve iletişim kuleleri

Bu tesislerde EMT boru en güvenilir mekanik koruma sistemidir.

6. EMT Boruların Yüksek Rakımda Karşılaştığı Sorunlar ve Çözümler

Aşağıda mühendislik tabanlı bir tablo hazırladım:

7. EMT Borularda Termal Genleşme Hesabı

Termal genleşme yüksek rakımda çok daha belirgindir.
Örnek hesap:

Bir EMT boru hattının uzunluğu: 60 m
Günlük sıcaklık farkı: 35°C

Genleşme:
60 × 0,012 × 3,5 = 2,52 cm

Demek ki hat 2,5 cm uzuyor.

Bu yüzden:

• boru sabitlenirken uç kısımda 1–1,5 cm boşluk bırakılmalı,

• kelepçeler elastik paya sahip olmalı.

8. Yoğuşma ve Su Yönetimi

Yüksek rakımlı istasyonların en büyük sorunu:

Gündüz ısınan borunun, gece aniden soğuyarak iç yüzeyde su oluşturmasıdır.

Bu su:

• kışın donar

• kabloyu sıkıştırır

• uzun vadede izolasyonu bozar

Çözüm:

✔ Borunun alt noktasına 2 mm çapında tahliye delikleri
✔ Boru içinden geçen kabloların su itici dış kaplamalı olması
✔ Kutu girişlerinde “drip-loop” yapılması
✔ Cıvata noktalarının silikonla sızdırmaz hale getirilmesi

9. Rüzgâr Yükü Analizi

Yüksek rakımda rüzgâr şiddeti normalin 2–3 katıdır.

EMT boru rüzgârda:

• titreşir

• esner

• bağlantı noktalarını zorlar

İdeal Keşif Kuralları:

✔ Bir boru, yatay hatta 1,5 m’de bir sabitlenmeli
✔ Dikey hattan geçen boru 1 m’de bir desteklenmeli
✔ Kelepçeler metal olmalı
✔ Zayıf plastik dübeller kullanılmamalı

10. Topraklama Sürekliliği Yüksek Rakımda Daha Kritik

EMT boru metal olduğu için doğru rakorlarla bağlandığında topraklama sürekliliği sağlar.

Ancak yüksek rakımda:

• soğukta metal büzülür,

• bağlantı gevşer,

• topraklama sürekliliği bozulur.

Çözüm:

• Her 20 m’de bir topraklama köprüsü

• Metal rakor kullanımı

• Bağlantı cıvatalarının kontrolleri

• Bakır şerit ile ekstra topraklama hattı

11. UL, ANSI ve EN Standartlarına Uygun EMT Seçimi

Yüksek rakım için şu sertifikalar önemli:

✔ UL 797

EMT boru üretim ve test standartları.

✔ ANSI C80.3

EMT boruların mekanik dayanım ve galvaniz kaplama kuralları.

✔ EN 61386

Boru sistemlerinde çevresel testler.

Yüksek rakım projelerinde UL 797 + PVC kaplı EMT en güvenilir seçenek.

12. Örnek Proje: 3200 Metrede Radar İstasyonu

3200 m rakımdaki askeri iletişim istasyonunda:

• −28°C gece sıcaklığı

• gündüz +15°C

• UV şiddeti X2

• rüzgâr 110 km/s

Standart EMT 1 yılda korozyona uğradı.

Çözüm için:

• sıcak daldırma galvaniz + PVC kaplı EMT

• metal rakor

• termal genleşme payı

• IP67 kutu

• tahliye delikleri

Kablo ömrü 4 yıldan 12 yıla çıktı.

13. Yüksek Rakım İçin “En İyi EMT Kombinasyonu”

✔ PVC kaplı sıcak daldırma galvaniz EMT
✔ Metal rakor
✔ Uzun delikli kelepçe
✔ Tahliye delikli hat
✔ UV dayanımlı kablolar
✔ EPDM contalı kutu

14. Sonuç

EMT boru, yüksek rakımlı projelerde kablo koruma açısından:

• sağlam,

• uzun ömürlü,

• mekanik dayanımı yüksek,

• bakım ihtiyacı düşük

• güvenli

bir çözümdür.

Ancak doğru seçilmezse:

• galvaniz aşınması

• yoğuşma

• kablo hasarı

• topraklama kopması

gibi ciddi riskler oluşabilir.

Bu makaledeki mühendislik yaklaşımıyla oluşturulan bir EMT boru hattı, yüksek rakımda 10–20 yıl sorunsuz çalışabilir.