- 6/ 12/ 2025
ATEX Ortamlarında EMT Boru Kullanımı: Ex-Proof Uyumlu Seçim Kriterleri
Giriş: Patlayıcı Ortamlar ve Kablo Güvenliği
Patlayıcı gazların, buharların, tozların veya kolay tutuşan maddelerin bulunduğu sanayi alanları “ATEX ortamı” olarak tanımlanır. Bu tür alanlarda elektrik tesisatları, potansiyel kıvılcım kaynağı olduğundan özel önlemlerle tasarlanmalıdır.
Bu ortamlar için geliştirilen Ex-proof (patlama güvenlikli) ekipmanlar, Avrupa Birliği’nin ATEX 2014/34/EU direktifine göre sertifikalandırılır. Tesisatın her parçası —kablo, bağlantı kutusu, kanal, boru— bu normlara uygun olmalıdır. İşte burada EMT borular, doğru seçim ve uygulamayla ex-proof sistemlerde kullanılabilir hâle gelir.
EMT Boruların Tanımı ve Temel Özellikleri
EMT (Electrical Metallic Tubing), ince duvarlı, galvanizli çelikten yapılmış metalik borulardır. Kabloları dış etkenlerden korumak amacıyla kullanılır. Genellikle iç tesisatlarda tercih edilir. Ancak bazı sanayi uygulamalarında dış mekânda da kullanımı görülür.
Temel Özellikleri:
-
Yüksek dayanım – hafif yapı: Kalın çelik borular kadar ağır olmadan darbelere dayanıklıdır.
-
Manyetik kalkan: Elektromanyetik alanlardan korur.
-
Topraklama entegrasyonu: Elektriksel olarak iletkendir ve sistemin topraklanmasına katkı sağlar.
-
Kolay montaj: Bükülebilir yapısı ile hızlı uygulama sağlar.
Ex-Proof Ortamlar İçin Gereken Boru Özellikleri
ATEX uyumlu borular, sadece darbe ve sıcaklığa değil, aynı zamanda patlayıcı gazlara ve tozlara karşı da özel tasarlanmalıdır. Bu ortamlar için uygun borularda aranması gereken temel özellikler şunlardır:
1. Sızdırmazlık
Gaz veya toz girişini engelleyecek özel contalı bağlantılar ve geçiş elemanları gereklidir. EMT borular, uygun konnektörlerle desteklenmezse bu kriteri karşılayamaz.
2. Antistatik Kaplama
Boru yüzeyinde statik elektrik birikimi, patlamaya neden olabilecek kıvılcımlara yol açabilir. Bu nedenle boruların antistatik boya ile kaplanması gerekir.
3. Korozyon Direnci
Petrokimya, rafineri, tersane gibi yerlerde borular su, tuz, asit buharı gibi maddelere maruz kalır. Bu nedenle dış yüzeyin galvaniz kalınlığı, koruyucu boya katmanları ve uygun flanş sistemleriyle desteklenmesi zorunludur.
4. Topraklama Bağlantısı
Her boru parçası, sistem topraklaması ile elektriksel bağlantı hâlinde olmalıdır. ATEX ortamlarında kaçak akım riski yüksek olduğundan bu bağlantı çok daha önemlidir.
EMT, IMC, RSC ve PVC Boruların Karşılaştırması
Aşağıdaki tablo, farklı boru tiplerinin ATEX ortamlarında kullanım uygunluklarını özetler:
| Özellik | EMT | IMC | RSC | PVC |
|---|---|---|---|---|
| Malzeme | İnce galvanizli çelik | Orta kalın çelik | Kalın çelik | PVC plastik |
| Korozyon Direnci | Orta | Yüksek | Yüksek | Düşük |
| ATEX Uyumu | Kısıtlı (ek önlemlerle) | Uygun (standart aksesuarlarla) | Yüksek (doğrudan uyumlu) | Uygun değil |
| Mekanik Dayanıklılık | Orta | Yüksek | Çok Yüksek | Düşük |
| Ağırlık | Hafif | Orta | Ağır | Çok hafif |
| Fiyat | Düşük | Orta | Yüksek | Düşük |
| Statik Elektrik Riski | Orta | Düşük | Düşük | Yüksek |
Sertifikasyon: ATEX ve EMT Uyumu
EMT borular doğrudan ATEX sertifikasına sahip değildir. Ancak üretici tarafından aşağıdaki ek testler ve belgeler sunulursa uygun hale gelir:
-
EN 60079 testleri (Patlayıcı atmosfer ekipman standartları)
-
IECEx sertifikaları
-
Toz sızdırmazlık belgeleri
-
Statik elektrik deşarjı raporları
Not: Sertifikalı ürünlerde üretici etiketi, CE işareti ve ATEX işareti (Ex) mutlaka yer almalıdır.
Uygulama Alanları
EMT borular, doğru aksesuarlarla ATEX ortamlarında ikincil hatlar, aydınlatma devreleri veya görüntüleme sistemleri gibi düşük akım devrelerinde kullanılabilir.
Örnek kullanım alanları:
-
Rafinerilerde güvenlik kameralarının bağlantıları
-
Boya atölyelerinde fan motorları
-
Tozlu ortamda çalışan motor sürücüleri
-
Solvent bazlı üretim yapan laboratuvarlarda sensör hatları
Montajda Dikkat Edilmesi Gerekenler
-
Sızdırmaz Bağlantı Elemanları:
EMT borularla birlikte Ex-proof konnektör, conta ve geçiş adaptörleri kullanılmalıdır. -
Topraklama Testi:
Boruların her iki ucu da iletkenlikle test edilip toprak hattına bağlanmalıdır. -
Yüzey Koruması:
Antistatik boya ile kaplama yapılmalı veya paslanmaz tip EMT tercih edilmelidir. -
Montaj Boşluğu:
Boruların etrafında gaz sıkışması olabilecek alanlar bırakılmamalı; sıkı ve temiz montaj yapılmalıdır.
Alternatif Sistemler
Eğer EMT borular bu koşulları karşılayamıyorsa, şu sistemler alternatif olarak değerlendirilebilir:
-
RSC Borular: ATEX ortamlarında en yaygın ex-proof borudur. Ancak pahalıdır ve montajı zordur.
-
IMC Borular: RSC’ye göre daha hafif ama EMT’ye göre daha dayanıklı ve uyumludur.
-
Metal Örgülü Spiral Sistemler: Esnek kablolama gerektiren mobil uygulamalarda tercih edilir.
Sonuç: Küçük Ayrıntılar, Büyük Güvenlik
EMT borular, uygun mühendislik önlemleri ve sertifikalı aksesuarlarla birlikte kullanıldığında ATEX ortamlarında görev alabilir. Ancak tek başına kullanımları, ciddi risk oluşturabilir. Bu yüzden planlama, uygulama ve denetim süreçlerinde uzman kontrolü şarttır.
;