Statik Elektrik ve EMT Boru Sistemleri

1. Giriş: Statik yükün görünmeyen tehdidi

Statik elektrik, fark edilmeden oluşur ama sonuçları çok ciddi olabilir.
Kuru hava, tozlu ortam veya sürtünme, kablo hatlarında mikroskobik yük birikimi yaratır.
Eğer bu yükler boşalırsa, kıvılcım (ESD) oluşur.
Yanıcı gaz veya buhar bulunan tesislerde bu, patlamaya kadar gidebilir.
İşte burada EMT boru sistemleri, elektriği güvenli bir şekilde toprağa yönlendirir.

“Topraklama, görünmez bir koruma hattıdır.”

2. Statik elektrik nasıl oluşur?

Statik yük, iki yüzey arasında elektron alışverişiyle meydana gelir.
Kablonun plastik yüzeyi, boru veya hava ile sürtündüğünde yük birikir.
Yalıtkan sistemlerde bu yük, boşalma yolu bulamadığı için birikir ve beklenmedik anda kıvılcım oluşturur.

3. EMT borunun farkı

EMT (Electrical Metallic Tubing) galvanizli çelikten üretilir ve doğal iletkenlik sağlar.
Bu yapı sayesinde:

• Statik yük birikmez,

• Elektriksel potansiyel fark oluşmaz,

• Enerji güvenli şekilde toprağa aktarılır.

Kısacası, EMT sistemleri statik elektriğin doğrudan “düşmanıdır.”

4. Topraklama sürekliliği

Statik elektriği önlemenin tek yolu, yükü toprağa iletmektir.
Galvanizli EMT borular, sistemin tamamında doğal bir topraklama hattı oluşturur.
Bu nedenle, plastik borularda olduğu gibi ek iletken kabloya ihtiyaç yoktur.

5. EMT borularda statik elektrik kontrolü

Bu farklar, özellikle endüstriyel tesislerde güvenlik açısından belirleyicidir.

6. ATEX direktiflerine göre koruma

ATEX 2014/34/EU direktifi, patlayıcı ortamlarda kullanılan sistemlerin statik yük biriktirmemesi gerektiğini söyler.
Galvanizli EMT sistemler bu şartı doğal olarak karşılar çünkü yüzey dirençleri düşüktür:

Ortalama yüzey direnci: <10³ Ω

Bu da statik yükün anında toprağa aktarılması anlamına gelir.

7. Statik boşalmanın riskleri

1. Kıvılcım kaynaklı patlama

2. Cihaz arızası ve PLC resetleri

3. Veri kaybı veya hatalı sinyal iletimi

4. Personel güvenliği riski

Bu risklerin tamamı, iletken olmayan sistemlerde görülür.

8. Galvaniz kaplamanın rolü

Çinko kaplama, yalnızca paslanmayı değil, aynı zamanda yüzeyin iletkenliğini de artırır.
Bu sayede statik yük boşalması daha etkin gerçekleşir.
Üstelik kaplama, uzun yıllar boyunca bu özelliğini korur.

9. Bağlantı ve montaj

EMT boruların statik kontrolü, yalnızca borunun kalitesine değil bağlantı bütünlüğüne de bağlıdır.

• Tüm rakorlar metal olmalı,

• Aralarda boşluk bırakılmamalı,

• Her boru segmenti süreklilik testiyle doğrulanmalıdır.

Bağlantı noktaları paslanırsa, iletkenlik kesilir. Bu nedenle galvaniz sprey ile koruma önerilir.

10. Statik yük ölçümü

Yüzey direnci testleri, sistemin güvenli çalışıp çalışmadığını belirler.
Test cihazı (megohmmetre) ile ölçüm yapılır.
İdeal değer:

Toplam sistem direnci <1 MΩ olmalıdır.

11. Endüstriyel ortamlar

EMT sistemler şu alanlarda tercih edilir:

• Boya tesisleri

• Petrol ve gaz depolama alanları

• Un, şeker, plastik toz ortamları

• Akaryakıt istasyonları

• Rafineriler

Bu ortamlarda plastik veya polimer sistemler yasaktır.

12. Sıcaklık ve nemin etkisi

Düşük nem, statik yük birikimini artırır.
Ancak EMT borular, nem değişimlerinden etkilenmez ve potansiyel fark oluşmaz.
Bu da sistem kararlılığını korur.

13. Statik elektrik ve enerji sürekliliği

Bir kıvılcım sadece güvenlik riski değil, aynı zamanda üretim kesintisidir.
Statik boşalmanın neden olduğu anlık kesintiler, PLC sistemlerini sıfırlayabilir.
Galvanizli EMT hattı bu kesintiyi tamamen ortadan kaldırır.

14. Kimyasal ortamlarda statik davranış

Bazı solventler plastik yüzeylerin iletkenliğini bozabilir.
EMT borular kimyasallardan etkilenmez, bu da statik kontrolü sabit tutar.
Kimyasal dayanıklılık + iletkenlik = çift koruma.

15. Saha örneği

Bir akaryakıt dolum tesisinde plastik borular yerine galvanizli EMT sistemi kuruldu:

• Statik boşalma olayları sıfırlandı,

• Topraklama direnci 0.6 Ω’a düştü,

• Enerji kesintisi %100 önlendi.

16. Bakım stratejisi

• Yüzey oksidasyonu kontrol edilmeli,

• Renk değişimi galvaniz yorgunluğuna işaret eder,

• Bağlantı noktaları yılda bir test edilmelidir.

Bakım maliyeti düşük ama önemi büyüktür.

17. Ekonomik avantaj

Statik önleyici özellik, ayrı bir topraklama hattına gerek bırakmadığı için montaj süresini %30 kısaltır.
Ayrıca bakım masrafı uzun vadede %50 azalır.

18. Standartlar

• UL 797: Mekanik ve elektriksel dayanım

• ANSI C80.3: Kaplama kalitesi

• BS EN 61386: Statik ve topraklama sürekliliği

Bu standartlara uygun sistemler, ATEX bölgelerinde kullanılabilir.

19. Sürdürülebilirlik

Galvanizli çelik %100 geri dönüştürülebilir.
Ayrıca uzun ömrü sayesinde malzeme israfını azaltır.
Enerji güvenliği, çevresel sürdürülebilirlikle birleşir.

20. Sonuç: Statik yük, çelikle nötrlenir

Statik elektrik, endüstride sessiz bir tehlikedir.
EMT borular, hem topraklama hem kimyasal dayanıklılık sağlayarak bu riski ortadan kaldırır.

Avantaj Özeti:

• Doğal iletkenlik

• Topraklama sürekliliği

• Statik boşalmaya karşı tam koruma

• Kimyasal ve termal dayanıklılık

• Uzun ömür ve düşük bakım

“EMT borular sadece elektriği değil, güvenliği de taşır.”