Montaj Hataları ve Termal Genleşme – EMT Boru Sistemlerinde Doğru Uygulama Rehberi

1. Giriş: Hatalı montajın uzun vadeli bedeli

Bir EMT boru hattı ne kadar sağlam görünürse görünsün, eğer montaj sırasında genleşme payı doğru hesaplanmadıysa, zaman içinde bağlantı gevşer, izolasyon zedelenir ve enerji sürekliliği bozulur.
Çelik sistemlerde hatanın fark edilmesi yıllar sürebilir, ama etkisi ciddi olur.

“Küçük bir boşluk, büyük bir esnekliğin garantisidir.”

2. Termal genleşme nedir?

Isı farkı oluştuğunda her malzeme genleşir.
Çelik borular da ısındığında uzar, soğuduğunda kısalır.
Bu uzama miktarı ΔL = α × L × ΔT formülüyle hesaplanır:

• α (çelik için): 0.012 mm/m·°C

• L: Boru uzunluğu

• ΔT: Sıcaklık farkı

10 m uzunluğunda EMT hattı 40°C farkta yaklaşık 4,8 mm uzar.

3. Genleşme neden sorun yaratır?

• Boru uçlarındaki rakorlar zorlanır.

• Sabitleme noktaları gerilim altında kalır.

• Boya veya galvaniz tabaka çatlar.

• Zamanla pas oluşur.

• Kablo izolasyonu sıkışır.

Bu etkiler sistemin güvenliğini sessizce zayıflatır.

4. Montaj hatalarının yaygın türleri

5. Malzeme etkisi

Çelik boruların genleşme katsayısı düşük olsa da uzun hatlarda bu etki büyür.
Örneğin 50 metrelik dış saha hattı 40°C farkta 24 mm uzar.
Bu uzamayı karşılamazsanız, sabitleme noktaları zamanla gevşer veya bükülür.

6. Galvaniz tabakanın davranışı

Çinko kaplama, yüzeyi korur ama aşırı gerilmeye karşı kırılgan olabilir.
Termal genleşme kontrol edilmezse yüzey mikro çatlaklar oluşturur.
Bu çatlaklar nemle birleşince paslanma sürecini hızlandırır.

7. Sabitleme elemanları

EMT hatlarında sabit ve kayan kelepçe kombinasyonu kullanılmalıdır.

• Sabit kelepçe, hattı konumda tutar.

• Kayan kelepçe, borunun genleşmesine izin verir.
  Böylece genleşme stresi dağılır.

8. Dış ortam uygulamaları

Güneş altında çalışan hatlarda sıcaklık farkı 60°C’ye kadar çıkabilir.
Bu nedenle dış saha montajlarında genleşme payı artırılmalıdır.
Ayrıca borular UV dayanımlı boyayla kaplanabilir.

9. Montaj yönü

Genleşme yönü her zaman hattın doğal uzama yönüne paralel olmalıdır.
Yanlış yönlendirme, rakorların zorlanmasına ve kablo uçlarının gerilmesine yol açar.

10. Rakor bağlantıları

Rakor montajı aşırı torkla yapılırsa çinko tabaka ezilir.
Bu, statik elektriğin toprağa iletimini de bozar.
Doğru tork değeri üretici tavsiyesine göre ayarlanmalıdır (genellikle 25–35 Nm).

11. Titreşim etkisi

Montaj sırasında genleşme payı bırakılmayan borular, sıcaklık değişimiyle titreşim oluşturur.
Bu titreşim uzun vadede kelepçeleri gevşetir.
Kauçuk destekli sabitleme parçaları bu sorunu önler.

12. Termal kompansatör kullanımı

Uzun hatlarda, genleşmeyi absorbe eden “kompansatör” parçaları kullanılabilir.
Bu parçalar hattın doğal uzamasını tolere eder ve bağlantı bütünlüğünü korur.

13. Enerji sürekliliğine etkisi

Montaj hataları yalnızca fiziksel değil, elektriksel kayıplara da yol açar.
Gevşemiş bağlantılar direnci artırır, bu da ısınma ve enerji kaybı demektir.
Termal genleşme yönetimi, enerji sürekliliğini korur.

14. Soğuk ortamlar

Soğukta borular büzülür ve bağlantı noktalarında boşluk oluşabilir.
Bu durum, topraklama sürekliliğini kesintiye uğratır.
Kompansatör veya esnek rakorlar kullanılarak önlenebilir.

15. Saha örneği

Bir enerji santralinde 100 m EMT hattı sabit kelepçeyle monte edildi.
İlk yaz döneminde hattın ortasında çatlak oluştu.
Daha sonra sistem, kayan kelepçeli montajla yenilendi — sorun tamamen çözüldü.

16. Bakım ve kontrol

• Her yıl genleşme boşlukları kontrol edilmeli

• Pas belirtileri galvaniz spreyle giderilmeli

• Topraklama sürekliliği ölçülmeli

Bu bakım adımları, hattın ömrünü iki kat uzatır.

17. Standartlar

• UL 797: EMT borular için mekanik ve termal testler

• ANSI C80.3: Galvaniz kalitesi

• EN 61386: Genleşme ve titreşim dayanımı

18. Maliyet ve performans dengesi

Doğru montaj, maliyeti değil ömrü artırır.
Kompansatörlü sistemlerde bakım aralığı 10 yıldan 20 yıla çıkar.
Bu da toplam işletme maliyetini %30 düşürür.

19. Sürdürülebilirlik

Uzun ömürlü ve sağlam montaj, malzeme atığını azaltır.
Ayrıca galvaniz kaplamanın korunması çevresel etkiyi minimumda tutar.

20. Sonuç: Genleşme dikkate alınmazsa sistem yorulur

EMT borular sağlamdır ama sabit değildir.
Her sıcaklık değişimi, sistemde mikroskobik hareket yaratır.
Bu hareket doğru yönetilirse sistem onlarca yıl sorunsuz çalışır.

Avantaj Özeti:

• Uzun ömürlü galvaniz koruma

• Enerji sürekliliği

• Topraklama güvenliği

• Termal stres yönetimi

• Standart uyumlu montaj

“Bir EMT hattı, doğru montajlandığında yıllara meydan okur.”